Gen Kesip Yapıştırarak Hastalıkları Programla!

Daha önceki "İnsandan bile daha tehlikeli varlık: Faj " yazımda virüslerin, hücreleri ele geçirip nasıl kendi genetiklerinin emirlerine boyun eğdirdiğini anlatmıştım. Hatta " Sonsuz yaşam mümkün mü?: Nanobotlar" yazısındaysa programlanmış minik virüsümsü robotların diş fırçalamaktan kansere kadar bir çok şeye son verebildiğinden bahsetmiştik . 1990'lı yıllarda yaygınlaşan  CRISPR-CAS9 isimli gen düzenleme tekniği  ile hasta hücrelerin ve ya virüsler aracılığıyla kök hücrelerin genetiği yeniden düzenlenip insanlardaki genetik hastalıkları tedavi etmede kullanılmaya başlandı.

İsmi karışık dursa da kendisi basitçe anlaşılabilir bir yöntem. İnsanlarda genetik hastalıklara sebep olan hatalı genleri düzeltmeye ve ya kesmeye yarayan bir takım enzimler bütünü aslında. Bu teknolojiyi ne kadar anlatsam da az kalacağından sadece bir yönüne değinmek istiyorum. İnsanlar bu yöntemle artık sadece makineleri değil insanları da programlamaya başladılar . CRISPR-CAS9 yöntemiyle tedavisi bulunan hastalıklardan sadece biri : Orak hücreli anemi diğer adıyla akdeniz anemisi.

 

Orak şekilli bozuk alyuvarlar damarı tıkıyor.

Bu hastalıkta kırmızı kan hücrelerimiz olması gerektiği gibi esnek ve yuvarlak pullar şeklinde olmuyor. Genetik bir mutasyondan kaynaklı alyuvarlar yapışkan ve yarım ay(ya da orak) şeklide oluyorlar. bunun sonucunda da kanımız yeterince oksijen taşıyıp vücudumuzun geri kalanını besleyemiyor. Halk arasında bu duruma kansızlık denir. Ancak orak şekilli alyuvarlar küçük kan damarlarından normal alyuvarlar gibi geçemiyor ve sıkışıyorlar. Dolayısıyla tıkadıkları damarların olduğu bölgelerde inanılmaz bir acıya , şişmeye hatta bazı durumlarda inme geçirmeye sebep oluyorlar. Orak hücreli anemi hastaları her gün bu acıyı tecrübe ederek ve ilaçların ağrıları hafifletmesini umarak yaşıyor.

Sinek ısırığındaki sıtma alyuvarları enfekte eder.

 İşin ilginç yanı "Sıtma" denilen ve bir sineğin ısırığıyla kanımıza geçen parazitlerin alyuvarların içine girip kendilerini çoğaltarak alyuvarı patlatmasıyla yayılan bir hastalık halkı ele geçirdiğinde sadece orak hücreli anemi taşıyanlar sıtmanın ölümcül etkilerinden kurtulabilmişler çünkü parazitler orak hücreli alyuvarların içine girememiş. Orak hücreli anemi olanlar hayatta kalmayı başarıp yeni nesilleri sağladıkları için bu hastalığın geni bugünlere kadar ulaşmış.

Ama biz tabi ki , bizi bir zamanlar sıtmadan korudu diye orak hücreli anemiye şükredip ilaçlarla yetinmemişiz. Bir araştırmacı doktor, orak hücreli anemisi olan hastasından kan hücrelerini üreten hücreleri (kök hücreleri) şırıngayla çekip almış ve mutasyonun düzeltilmesi için laboratuvarlara yollamışlar. Burada CRISPR-CAS9 yöntemiyle kan hücresi üreten kök  hücrelerin DNA'ları sağlıklı alyuvar üretmeleri için düzeltilip  doktora geri yollanmış. Ve doktor orak hücreli anemi hastasına kan hücresi üreten kök hücreleri geri enjekte ettikten sonra hastadaki kansızlık semptomlarının çok hızlı bir şekilde geçtiğini görmüş.  Bu tedavinin başka bir çok genetik rahatsızlık için başka bir çok örneği mevcut. Hastalıkları kolayca kökünden tedavi edebildiğimiz akıl alıcı bir yüzyılda yaşıyoruz. Teknolojinin bizi Mars'a götürdüğü, canlıların programlandığı bu yüzyılda insanlarımızın ilkel problemlerle değil ufuk açıcı gelecekle meşgul olması dileğiyle. Sağlıkla kalın.🤗